Віртуальная выстава «80-годдзе ўдзелу палка „Нармандыя-Нёман” у вызваленні Беларусі»
01.06.2024 г.
У сакавіку 1942 года Нацыянальны камітэт «Свабодная Францыя «(пазней» Змагарная Францыя») звярнуўся да прадстаўнікоў Савецкага ўрада з прапановай накіраваць у СССР групу французскіх лётчыкаў і авіямеханікаў для ўдзелу ў баявых дзеяннях супраць фашысцкай Германіі. 25 лістапада 1942 года было падпісана савецка-французскае пагадненне аб фарміраванні на тэрыторыі СССР французскай авіяцыйнай эскадрыллі.
Полк удзельнічаў у Курскай бітве, Смаленскай наступальнай аперацыі «Сувораў» 1943 года, 25 мая 1944 года асобны знішчальны авіяцыйны полк «Нармандыя» перакінулі ў Руднянскі раён Смаленскай вобласці. Тут, каля вёскі дуброўкі, для палка быў падрыхтаваны аператыўны аэрадром. У складзе палка ў гэты час быў 61 лётчык і 55 самалётаў. 28 мая ў бок акупаванага Віцебска адправіліся ў палёт Марсэль Лефевр і яго кіраваны Франсуа дэ Жоффр. Праз 30 хвілін знішчальнік Лефевра панёсся ў напрамку свайго аэрадрома. «Дэ Жоффр, іду на пасадку … я ўвесь у бензіне»» — пачуў кіраваны ў слухаўках шлемафона голас камандзіра. Лейтэнант мог бы пакінуць пашкоджаны самалёт, скарыстаўшыся парашутам, але ён хацеў выратаваць машыну. Задыхаючыся ад пароў бензіну, лётчык зрабіў пасадку на аэрадроме. Калі ён адкрыў ліхтар кабіны, адтуль вырвалася полымя. Лефевр здолеў выбрацца з кабіны, адзенне яго палала. Лефевра на самалёце адправілі ў Маскву, але апёкі былі занадта моцнымі. Праз некалькі дзён ён памёр. Пасмяротна Марсэлю Лефевру было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.
У чэрвеньскія дні 1944 года савецкія войскі пачалі наступ у Беларусі. Праз няпоўныя тры тыдні ваенныя дзеянні ўжо перакінуліся ў Літву. Туды і перадыслакаваўся авіяполк»Нармандыя". Лётчыкі, каб хутчэй пачаць баявыя дзеянні, перавозілі сваіх тэхнікаў у хваставых адсеках. 14 ліпеня з аэрадрома ў Дуброўцы пачалі ўзлятаць самалёты і браць курс на захад. Нечакана на аэрадром вярнулася машына Морыса дэ Сейна. Бензабак самалёта быў пашкоджаны, уздоўж яго фюзеляжа віўся белы шлейф. Ад імя французскага і савецкага камандавання дэ Сейну падаваліся загады набраць вышыню і выкінуцца з парашутам. Але ў хваставым адсеку знаходзіўся механік сяржант Уладзімір Белазуб. Лётчык спрабаваў Усляпую пасадзіць машыну. Так яны і загінулі – французскі дваранін і савецкі рабочы, якіх змацоўвала вялікая франтавая дружба і нянавісць да ворага. Далейшы шлях французскага авіяпалка пралягаў праз Літву і Усходнюю Прусію.
Французскія лётчыкі на аэрадроме ў вёсцы Дуброўка Руднянскага раёна Смаленскай вобласці. Лета 1944 года
Фота (злева-направа):
Віла «мая мара» — так жартаўліва называлі хаты, у якіх жылі Французскія лётчыкі. Вёска Дуброўка Руднянскага раёна Смаленскай вобласці. 1944 год
У перапынку паміж палётамі. Французскія лётчыкі ў вёсцы Дуброўка Руднянскага раёна. 1944 год
Фота (злева-направа):
Зняцце камуфляжу з самалётаў пры ўзлёце. Аэрадром у Дуброўцы. 1944 год.
Шарль Монье і яго памочнік-механік. Дуброўка, чэрвень 1944 года.
Фота (злева-направа):
Экіпаж камандзіра эскадрыллі м, Лефевра (злева-тэхнік лейтэнант Тарасаў, справа-старшы сяржант Калупаеў)
Лётчык палка «Нармандыя Нёман», капітан Морыс дэ Сейн. У ліпені 1944 года пры пералёце з аэрадрома Дуброўка Руднянскага раёна Смаленскай вобласці яго самалёт нечакана запоўнілі пары бензіну. Пры спробе пасадзіць самалёт і выратаваць сябра механіка У.Л. Белазуба, які знаходзіцца ў адным з адсекаў фюзеляжа, яго самалёт выбухнуў. Лётчык і механік загінулі. Морыс дэ Сейн ахвяраваў сабой, але не кінуў аднаго. Фота 1943 г.
Механік самалёта капітана Морыса дэ Сейна старшына В.л. Белазуб, ураджэнец Днепрапятроўскай вобласці. За гады баявой службы ў палку французскі лётчык і савецкі механік пасябравалі. Морыс дэ Сейн адзін з першых прапанаваў узнагародзіць механікаў за самаадданую працу, бо ад іх залежала жыццё лётчыкаў і паспяховыя баявыя вылеты. Фота 1943 г.
Віртуальная выстава падрыхтавана на падставе матэрыялаў
ОГБУК " Смаленскі дзяржаўны музей-запаведнік»
https://www.smolensk-museum.ru/
